REGJISTROHUNI KËTU për të shfletuar rubrikat e tjera të platformës.

Kultivarët dhe hibridet e asparagut më të përshtatshëm për kultivim në vendet e mesdheut dhe tek ne janë:

Kultivarë të bardhë:

• “Geynlim F1”
• “Venlim F1”
• “Fraklim F1”
• “Boonlim F1”
• “Backlim F1” etj.

Kultivarë të gjelbër:

• “Gynlim F1”
• “Thielim F1”
• “Prelim F1”
• “Grolim F1”
• “Dariana F1”etj.

REKOMANDIM! FERMERI QË VENDOS TË MBJELLË ASPARAG, DUHET TË KETË PARASYSH KËTO VEÇORI TË TIJ:

• Kërkesat ujore janë të larta. Me shtimin e masës bimore dhe zmadhimin e kërcejve tulorë rriten edhe kërkesat për ujë.
• Nevojat më të mëdha i ka gjatë mbjelljes në fushë dhe në fazën e formimit të pjesës së tregtueshme, “kërcejve tulorë”, veçanërisht kur kjo fazë përkon me periudhën pa reshje.
• Bimët e asparagut kanë kërkesa të veçanta edhe për lagështi ajrore. Në mjedise me lagështi ajrore të ulët, pjesa e tregtueshme, “kërcejtë tulorë”, bëhen më të vegjël, më të hollë dhe me më shumë celulozë, për rrjedhojë me më pak vlera tregtare dhe ushqimore. 

Cila është Teknologjia e Kultivimit të Asparagut?
Teknika e kultivimit të asparagut është tepër e veçantë nga ajo e bimëve të tjera perimore. Për vetë natyrën e tij ai mund të kultivohet në tokë ose jashtë toke (në arka, bankina betoni ose rrjete, që ndërtohen mbi tokë, me gjerësi 1.2-1.4 m, lartësi 0.8 m dhe gjatësi të ndryshme, të cilat mbushen me torfë dhe dherishte të shkrifët).

Si bëhet përgatitja e “fidanëve” të asparagut?

Plehërohet toka me 80-100 kv pleh organik të kalbur mirë dhe menjëherë kryhet punimi i parë në thellësi mbi 40 cm, në përputhje me periudhën e mbjelljes, kryhen punime përgatitore, gjatë të cilave hidhen plehrat e planifikuar dhe kryhen trajtime për luftimin e barërave të këqija.

Pastaj ndahet ajo në vllaja të larta me gjerësi 1.2 m. Midis vllajave lihet një rrugë me gjerësi 40-60 cm, e cila nevojitet për lëvizjen e punëtorëve të shërbimit të bimëve. Më pas bëhet mbjellja e farës në vija me thellësi 4-6 cm dhe largësi midis tyre 25-30 cm. Pas mbjelljes së farës, herët në pranverë, bëhet mbulimi i saj me 2-3 cm dherishte dhe ujitet sistematikisht.

Farërat e asparagut mbijnë 4-6 javë pas mbjelljes. Për çdo dynym farishte nevojiten 300-400 g farë. Pas mbirjes vijohet me shërbime si rrallimi, ujitja, plehërimi, prashitjet shkrifëruese, mbushja me pleh organik të kalbur, luftimi i barërave të këqija, sëmundjeve dhe dëmtuesve.

Rrallimi kryhet kur pas mbirjes bimëzat të kenë arritur lartësinë 7-8 cm, duke i lënë ato 10-15 cm larg njëra-tjetrës. Vijohet me mbushjen e bimëve me pleh organik të kalbur mirë dhe ujitjet e tyre.

Fidanishtja e përgatitur në këtë mënyrë prodhon bimë të shëndetshme. Në muajin shtator nga secila bimë janë formuar mesatarisht 3-5 lastarë me lartësi 50-70 cm dhe me sistem rrënjor të zhvilluar mirë.

Në muajin tetor, kur kërcejtë zverdhen, priten 2-3 cm mbi sipërfaqen e tokës dhe pas kësaj, me prashitje, mbulohen me 5-6 cm dhe të shkrifët. Në këtë mënyrë fidanët futen në dimërim. Gjatë dimrit merren masa për kullimin e mirë të tokës së farishtes.

Në pranverën e vitit pasardhës, zakonisht në fund të muajit mars e në prill, “fidanët” ose “këmbëzat”, janë të gatshëm për tu mbjellë në vendin e përhershëm. Por mund të lihen dhe në farishte, duke iu kryer shërbimet e duhura dhe të mbillen në vendin e përhershëm në vjeshtë.

“Fidanët” shkulen, pastrohen nga dherat, pjesët e thata e të dëmtuara, përzgjidhen, thahen paksa në diell e më pas dezinfektohen. Pas kësaj, vendosen në arka ose thasë dhe dërgohen në ngastrën e përcaktuar dhe të përgatitur për mbjellje të asparagut. Mbjellja mund të kryhet edhe me fidanë të prodhuar në vllaja ose në tava polisteroli.

Mbjellja në vendin e përhershëm

Sa duhet të jenë distancat e mbjelljes?
Mbjellja është e thjeshtë. Në gjatësi të brazdës, në fundin e saj, vendosen “këmbëzat” në largësi 40-50 cm, duke siguruar një dendësi prej 1.5-2 bimë/m². Pas kësaj bëhet mbulimi me një shtresë të hollë 5-7 cm dherishteje e mbi këtë shtresë po të hollë me pleh organik të kalbur mirë, e cila pasohet po nga një shtresë dheu të shkrifët, duke krijuar një mbulesë 12-15 cm.

Pas mbjelljes është mirë që, afër çdo bime, të vendoset nga një hu për lidhjen e bimëve të reja, gjatë vitit të parë e të dytë.

Çfarë shërbimesh agroteknike kryhen për asparagun në fushë ?

• Në vitin e parë. Pas mbjelljes vijohet me shërbime, ndër më të rëndësishmet janë prashitjet shkrifëruese, ujitja, plehërime plotësuese, luftimi i barërave të këqija, sëmundjeve dhe dëmtuesve.
  Një masë teknike shumë e rëndësishme është prerja e kërcejve dhe mbulimi i bimëve me dherishte. Për këtë qëllim në vjeshtë, kur sapo të kenë rënë brymat e para, kërcejtë e zverdhur priten në lartësi 8-10 cm mbi sipërfaqen e tokës. Këto mbeturina bimore largohen nga ngastra duke i dërguar në plehërishte për përgatitje kompostash organike. Më pas toka plehërohet e prashitet, duke bërë njëkohësisht mbulimin në formë kurrizi të bimëve në rresht. Në këtë mënyrë ato kalojnë dimrin.
  Meqenëse asparagu mbillet me rreshta të gjerë dhe numër të ulët bimësh për njësi sipërfaqe, gjatë 1-2 viteve të parë toka mund të shfrytëzohet duke mbjellë kultura perimore, që zhvillohen në periudhën vjeshtë-pranverë.
   
• Në vitin e dytë. Bëhet zëvendësimi i boshllëqeve të mundëshme, të krijuara nga dëmtimet e dimrit ose që nuk kanë zënë. Vijohet me shërbime të bimëve sikurse janë prashitjet shkrifëruese, ujitja, plehërime plotësuese, luftimi i barërave të këqija, sëmundjeve dhe dëmtuesve.
  Masë teknike me rëndësi është lidhja e kërcejve të bimëve në hunj ose bashkimi dhe lidhja e tyre, në formë tufash, për të shmangur mundësinë e thyerjes së tyre nga erërat.
  Në vjeshtë, sapo të kenë rënë brymat e para, kërcejtë e zverdhur priten 10-15 cm mbi sipërfaqen e tokës. Mbeturinat bimore largohen nga ngastra dhe toka plehërohet e prashitet duke bërë njëkohësisht mbulimin në formë kurrizi të bimëve në rresht. Ky kurriz në prerje tërthore të jetë trapez me bazë dhe kurorë më të gjerë, por dhe më i lartë se në vitin e parë. Në këtë mënyrë ato kalojnë dimrin.
   
• Në vitin e tretë, që përbën dhe vitin e parë të prodhimit të asparagut shërbimet janë paksa më të veçanta. Krahas prashitjeve shkrifëruese, ujitja, plehërime plotësuese, luftimi i barërave të këqija, sëmundjeve e dëmtuesve, në pranverë, 2-3 javë para fillimit të vjeljes, gjatë gjithë gjatësisë së rreshtit bëhet mbushja e bimëve në formë kurrizi, me bazë dhe kurorë të gjerë, me lartësi rreth 20-25 cm, proces që kryhet i mekanizuar për mbjelljet në sipërfaqe të gjera dhe me krahë në sipërfaqe të vogla. Vjelja kryhet kur “kërcejtë tulorë”, të kenë arritur gjatësinë 20-25 cm. Në varësi të kultivarëve, pjellorisë së tokës, shërbimeve të bimëve, këtë vit vilen 3-5 kërcej për bimë. Si dhe në dy vitet e para, në vjeshtë, kur sapo të kenë rënë brymat e para, bimët zbulohen plotësht pa dëmtuar rizomat, pastaj kërcejtë priten në lartësi 8-10 cm mbi sipërfaqen e tokës. Mbeturinat bimore, këtë vit e më vonë , largohen nga ngastra dhe toka plehërohet e prashitet duke bërë njëkohësisht mbulimin në formë kurrizi të bimëve në rresht. Në këtë mënyrë ato kalojnë dimrin.
   
• Në vitin e katërt e në vazhdim, kryhen të njëjtat shërbime pothuajse; ujitje, plehime plotësuese, luftimi i barërave të këqija, sëmundjeve dhe dëmtuesve, mbushja e bimëve dhe vjelja e kërcejve të etioluar. Duke filluar nga viti i katërt e në vazhdim, vjeljet janë të plota.

Në vjeshtë kur sapo të kenë rënë brymat e para, bimët zbulohen plotësht pa dëmtuar rizomat, pastaj kërcejtë priten në lartësi 8-10 cm mbi sipërfaqen e tokës. Mbeturinat bimore, këtë vit e më vonë , largohen nga ngastra dhe toka plehërohet e prashitet duke bërë njëkohësisht mbulimin në formë kurrizi të bimëve në rresht. Në këtë mënyrë ato kalojnë dimrin.

CILAT JANË SËMUNDJET DHE DËMTUESIT E ASPARAGUT NË FUSHË TË HAPUR? 
Asparagu, gjatë periudhës së kultivimit, dëmtohet nga një numër sëmundjesh e dëmtuesish. 

Pse përbëjnë problem sëmundjet dhe dëmtuesit ?

• Shkaktojnë ulje të ndjeshme të prodhimit.
• Ulet vlera tregtare.
• Ulen të ardhurat për njësi prodhimi.

Fuzariozat (Fusarium oxysporum asparagi)

• Është sëmundje që prek sistemin e gypave përçues të bimëve, i dëmton ato dhe krejt bimën.
• Efekt të mirë parambrojtës jep zgjedhja e materialit mbjellës të pastër e të shëndetshëm, zgjedhja e tokës, etj.
• Luftohet mirë me Thiophanate methyl; Iprodione; Chlorothalonil.

Rizoktonia (Rhizoktonia violaceae)

• Është një sëmundje që shfaqet më shpesh në ngastrat me lagështi të lartë e në toka acide. Prek bazën e kërcejve tulorë dhe rrënjët, duke formuar njolla të fryra me ngjyrë violet, por sidomos gjatë verës shkakton vyshkje të pjesës së së sipërme të kërcejve. Efekt të mirë parambrojtës jep heqja nga parcela e të gjithë mbeturinave bimore.
• Luftohet mirë me Thiophanate methyl; Iprodione.

Ndryshku (Puccinia asparagi) 

• Sëmundja shfaqet më shpesh gjatë pranverës dhe verës. Shenjat e qarta janë njollat e kuqerremta në pjesët bimore. Sëmundja ul prodhimin dhe vlerat tregtare të tij.
• Luftohet mirë me Chlorothalonil; Myclobutonil; Tebuconazole; Trifloxystrobin.

Tripset (Trips tabaci)

• Tripset janë shkaktarë të dëmtimeve të tilla që ulin sasinë dhe cilësinë e prodhimit të asparagut.
• Luftohen me insekticidet; Spinosad; Pyridaben.

VJELJA DHE RUAJTJA E PRODHIMIT TË ASPARAGUT

Rregullisht asparagu fillon të prodhojënë vitin e katërt. Periudha e vjeljes është midis marsit dhe korrikut. Mund të shtyhet deri në vjeshtë me masa teknike plotësuese. Ajo mund të kryhet në çdo 1-3-5 ditore, në varësi të stinës, kultivarit, mënyrës së kultivimit dhe kërkesave të tregut. Madje në asparagët për prodhim kërcejsh të bardhë, vjelja kryhet dy herë në ditë. Kur majat e kërcejve sapo të kenë nxjerrë majën rritëse mbi kurorën e kurrizit, me një prerës në formë prashajke zbulohen dhe priten në fund. Pastaj grumbullohet përsëri dheu i larguar dhe mbulohet në formë kurrizi. Gjatë një viti prodhimi një bimë asparagu mund të prodhojë 25-30 kërcej.

Në periudhën, nga viti i tretë, deri në vitin e shtatë-tetë, prodhimtaria e asparagut rritet gradualisht dhe arrin pikun midis viteve gjashtë deri dhjetë. Pas vitit të dhjetë prodhimtaria fillon e ulet. Në vitin e parë të prodhimit rendimenti luhatet aty rreth 5-6 kv/dyn. Më shumë kërcej, për bimë merren nga bimët mashkullore se ato femërore.

Kërcejtë e bimëve mashkullore janë më të hollë e më pak cilësorë, kurse ato të bimëve femërore më të pakët në numër, por më të trashë e më cilësorë. Pas vjeljes kërcejtë transportohen në magazina, ku përzgjidhen, lidhen në tufa, u priten pjesët e fundit dhe ambalazhohen në arka 5-6 kg.

Nëse prodhimi i vjelë nuk mund të konsumohet i gjithë, gjatë periudhës së vjeljes, ai vendoset në ruajtje, në kushte të kontrolluara, me ajrim, me temperaturë 2-3°C dhe lagështi relative ajrore 90-95%.

Ajri i kondicionuar dhe ftohja, në 1-3°C dhe lagështi relative 90-95%, jep rezultate më të mira. Kërcejtë e prekur, të përgatitur e ambalazhuar mirë, mund të ruhen deri në dy muaj.