REGJISTROHUNI KËTU për të shfletuar rubrikat e tjera të platformës.

Agrumet do të mund të kultivohen më në veri, efektet negative të sëmundjeve po rriten. Reshjet po shkojnë drejt sasive më të ulëta, intervaleve të shkurtra, por intensitetit të lartë. Të gjitha këto janë ndikimet që ndryshimet klimatike do të sjellin në Shqipëri, të cilat në afat të mesëm dhe afat të gjatë do të jenë më të dukshme. Efekti ka filluar të ndihet që tani në sektorë si bujqësia, peshkimi, energjia, turizmi, vera. Të dhënat zyrtare nga Instituti i Gjeoshkencës tregojnë se temperaturat mesatare vjetore në vitet e fundit shënuan rritje +1.8°C, ndërkohë që sasia vjetore e reshjeve në formë dëbore dhe shiu, në dy dekadat e fundit, ka pësuar rënie prej rreth 20%. Ndryshimet klimatike duket se janë “të pandalshme”, ndaj të gjithëve u duhet të gjejnë mënyrën të përshtaten.

Institucionet ndërkombëtare kanë rritur vëmendjen ndaj ndryshimeve klimatike, duke u kërkuar vendeve të jenë aktivë dhe vigjilentë për të reaguar dhe për të minimizuar pasojat. Efekti i klimës është i dukshëm dhe pasojat janë të jashtëzakonshme në sektorë jetikë, duke kërkuar që masat e reagimit apo zbutjes të merren seriozisht.

Po Shqipëria, në çfarë faze është?

Sot, vendi ynë ka miratuar një ligj të veçantë “Për ndryshimet klimatike”. Bëhet fjalë për ligjin 155, i datës 17 dhjetor 2020, i cili rendit si qëllime të tij pesë pika.

• Së pari, ulja e shkarkimeve të efekteve serrë.
• Së dyti, përshpejtimi i përshtatjes ndaj ndryshimeve klimatike dhe zbutja e efekteve të dëmshme.
• Së treti, të kontribuojë në përpjekjet globale ndaj ndryshimeve klimatike nëpërmjet plotësimit të detyrimeve të Republikës së Shqipërisë ndaj Konventës.
• Së katërti, të krijojë një kuadër gjithëpërfshirës ligjor dhe ndër-institucional për ndërmarrjen e veprimeve ndaj klimës në nivel kombëtar, në përputhje me legjislacionin e BE-së për ndryshimet klimatike.
• Së fundmi, t’u bashkohet shteteve që njohin emergjencën klimatike, sipas vendimit të Parlamentit Europian të 28 nëntorit 2019.

Shqipëria ka gjithashtu një Plan Kombëtar për Energjinë dhe klimën. Plani parashikon të gjithë politikat dhe objektivat që do të ndërmerren në funksion të klimës dhe energjisë nga ana e vendit tonë deri në vitin 2030.

Në kuadër të projektit “Identifikimi dhe zbatimi i masave adaptuese në zonën e deltave të lumenjve Drin e Mat” është bërë një modelim se si do të jetë klima deri në vitin 2100 për zonën. Është bërë e mundur gjithashtu që të kemi ide të qartë se si do jetë klima në këtë zonë. 

Cilat masa përfshihen:

• Masa të karakterit të politikave. Këtu mund të rendisim bazën ligjore të nevojshme, strategji sektoriale apo të përgjithshme, plane veprimi etj, të cilat japin kuadrin e përgjithshëm të masave dhe politikave përkatëse. Një masë e rëndësishme është që në politikat sektoriale të bujqësisë, zhvillimet e sektorit duhet të marrin në konsideratë edhe ndikimin që kanë e do vazhdojnë të kenë ndryshimet klimatike në këtë sektor, duke parashikuar për çdo rast edhe masat zbutëse ndaj këtyre ndryshimeve.
• Masa të karakterit teknik. Këtu përfshihen masa të cilat janë dhënë nga specialistë të fushës së bujqësisë (agronomët, veterinerët, zooteknikët etj) të cilat kanë kostot e tyre të llogaritura, si dhe afatin kohor se kur do të zbatohen.
• Masat në nivelin e fermës. Përveç masave të karakterit politik e teknik, në fakt masat në praktikë zbatohen në nivelin e fermës. Kjo do të thotë se janë fermerët të cilët do të zbatojnë një pjesë të rëndësishme masash, të cilat janë pjesë e punës së përditshme të tyre. Në këtë kategori përfshihen masa të tilla si; zgjedhja e përshtatshme e kohës së mbjelljes, përzgjedhja e varietetit më të përshtatshëm për kushtet e fermës, koha dhe mënyra e ujitjes dhe e plehërimit, qarkullimi i kulturave bujqësore, praktikat e mira të punimit dhe menaxhimit të tokës etj.

Disa nga masat që rekomandohen për zonën (Shëngjin, Shënkollë, Fushë Kuqe) dhe që mund të zbatohen nga ana e fermerit, duke u këshilluar nga specialisti i bujqësisë në zonë (Shërbimi Këshillimor Bujqësor), paraqiten në tabelat e mëposhtme: 

Lista e mësipërme e masave është e gjatë dhe për momentin që po kalon sot bujqësia, nuk janë të mundura që të gjitha ato të zbatohen. Por, ndër masat më kryesore të cilat mund të zbatohen dhe të japin efektet që dëshirojmë, janë:

• Përcaktimi i kohës optimale të mbjelljes

Për shkak të temperaturave që pritet të rriten, sezoni i rritjes (vegjetacionit) të bimës do të jetë më i gjatë. Kjo do të thotë që koha e mbjelljes së bimëve do të jetë më shpejt, dhe ajo e përfundimit të ciklit të tyre vegjetativ do të jetë më vonë se zakonisht në kohë. Koha e mbjelljes vlerësohet si shumë e rëndësishme, pasi është mundësia më e mirë për të mos e ekspozuar bimën ndaj temperaturave të larta në fazat më të rëndësishme fenologjike të saj, që do të thotë një rendiment më i mirë i bimës. Ndaj, përcaktimi i saktë i saj, është masa e parë që mund dhe duhet të ndërmerret në fermë.

Elementët kryesorë që kanë të bëjnë me përcaktimin e saktë të kohës së mbjelljes janë:

Temperatura, lagështia e tokës, thellësia e vendosjes së farës për mbjellje, lloji i tokës dhe përbërja e saj si dhe kërkesat specifike të bimës. Të gjithë këto elementë duhen harmonizuar ndërmjet tyre, në mënyrë që të gjendet optimumi i kohës së mbjelljes për një kulturë të caktuar. Zgjidhja për fermerin është konsultimi me specialistin e bujqësisë.

• Punimi i tokës

Mënyra e punimit të tokës ka vlerën e saj në masat adaptuese ndaj ndryshimit të klimës. Thellësia e punimit është një tregues i rëndësishëm, pasi ka të bëjë kryesisht me zhvillimin e sistemit rrënjor të bimës. Sa më thellë të punohet toka, aq më shumë rritet mundësia e bimës për të shtrirë rrënjët dhe për të patur më shumë mundësi në marrjen e lëndëve ushqyese dhe ujit nga toka. Nga ana tjetër, thellësia e punimit ndikon në porozitetin dhe ajrosjen e tokës, shpërbërjen e lëndëve organike në tokë etj.

Një element i rëndësishëm i punimit të tokës është “punimi konservativ ose ruajtës” i tokës. Ky punim konsiston në faktin se pjesa e mbetur e bimëve pas vjeljes së tyre (kërcejtë, gjethet, pjesë të bimëve etj) përmbysen gjatë punimit dhe futen në tokë.

Aplikimi i këtij lloji punimi, është i rëndësishëm sepse:

• Rrit sasinë e lëndëve organike në tokë, për rrjedhojë e pasuron atë.
• Rrit shkallën e porozitetit të tokës, duke përshpejtuar ritmin e shpërbërjes së lëndëve organike, si rrjedhojë ushqimi tek bima shkon më shpejt.
• Rrit kapacitetin ujor fushor të tokës duke rritur aftësinë e tokës për të thithur më shumë ujë, element që i nevojitet më shumë bimës.
• Ul shkallën e avullimit të ujit prej tokës, duke ruajtur për një kohë më të gjatë një sasi më të madhe të ujit në tokë.
• Rrit prezencën e faunës së tokës si një element i rëndësishëm që ka të bëjë me dekompozimin e lëndëve organike dhe strukturën e tokës.

Prandaj, rekomandohet jo djegie e tokave, por përmbysje në tokë përmes punimit të materialit që mbetet nga bima.

• Përmirësimi i ujitjes

Në kushtet e mungesës së ujit dhe rritjes së temperaturave, zgjidhja më optimale mbetet përdorimi me efektivitet i ujit. Kjo realizohet përmes aplikimit të ujitjes me pika.

Një mënyrë tjetër për të përdorur ujin në mënyrë efektive është ajo me kanalet kulluese. Rekomandohet që në stinën e verës, kanalet kulluese të mbahen të mbyllura (të mos lejojnë largimin e ujit), në mënyrë që të mbajnë sa më shumë të jetë e mundur ujrat nëntokësore në afërsi të sipërfaqes. Kjo kursen ujin që përdoret për ujitje dhe numrin e ujitjeve në një sezon. Gjithashtu, zbatimi i kësaj praktike, mundëson edhe ripërdorimin e ujit duke rritur shumë efektivitetin.

• Praktikat agro-pyjore

Konsistojnë në mbjelljen e drurëve të ndryshëm (kryesisht pyjorë) në tokat bujqësore (përreth tyre), në formë rreshtash apo brezash. Kjo praktikë merr vlera të veçanta në kuadër të ndryshimit të klimës sepse:

• Luan rolin e brezave mbrojtës ndaj erës.
• Stabilizon brigjet dhe argjinaturat.
• Krjohen kushte më të mira për blegtorinë
• Rritet vlera ekologjike e zonës.
• Shërbejnë si mjeti më me pak kosto për t’u mbrojtur nga erozioni.

Rekomandohet që brezat pyjorë të ndërtohen duke kombinuarlloje të ndryshme si: lajthia, shelgu, plepi, rrapi si dhe drurë frutorë si: qershia, arra, gështenja etj.